Türkiye’nin Doğrudan Yabancı Yatırımlar (DYY) Kanunu, eşit
muamele ilkesine dayalı olup uluslararası yatırımcıların yerel yatırımcılar ile
aynı hak ve yükümlülüklere sahip olmasına olanak tanımaktadır.
Şirket kurma ve hisse devri koşulları, yerel yatırımcılara
uygulananlar ile aynıdır. Buna göre, uluslararası yatırımcılar, Türk Ticaret
Kanunu’nda (TTK) belirtilen tüm şirket türlerini kurabilmektedir. TTK;
uluslararası standartları karşılayan, özel sermaye ve halka arz faaliyetlerini
teşvik eden, yönetim işlemlerinde şeffaflık sağlayan ve Türkiye'nin iş ortamını
AB mevzuatı ve AB'ye katılım süreci ile uyumlu hale getiren bir kurumsal
yönetişim yaklaşımı sunmaktadır.
TTK kapsamındaki Şirket Türleri ve Alternatif Yapılar
TTK kapsamında, kurumsal ve kurumsal olmayan aşağıdaki
türlerde şirketler kurulabilmektedir:
a. Kurumsal yapılar
Anonim Şirket (A.Ş.)
Limited Şirket (Ltd. Şti.)
Kooperatif Şirket
Bazı mali eşikler (örneğin; asgari sermaye) ve organlar
birbirinden farklı olsa da, bir anonim şirket veya limited şirket kurmak için
izlenen usul aynıdır.
b. Kurumsal olmayan yapılar
Kollektif Şirket
Komandit Şirket
Şirketler bu beş farklı türde kurulsa da anonim şirket ile
limited şirket, hem küresel ekonomide hem de Türkiye'de en sık tercih edilen
türlerdir.
Söz konusu şirket türlerine ek olarak, şubeler ve irtibat
büroları da Türkiye'de şirket kurarken iki alternatif olarak düşünülebilir.
Ancak şube ve irtibat büroları yasal kuruluşlar olarak kabul edilmemektedir.
Şirket Kuruluşu
Türkiye'de bir şirket kurarken aşağıdaki kural ve
düzenlemelere uyulmalıdır:
c. Tutanak ve ana sözleşmenin çevrimiçi olarak MERSİS'e
gönderilmesi
Ticaret sicili işlemleri, Ticaret Sicil Yönetmeliği uyarınca
MERSİS (Merkezi Sicil Kayıt Sistemi) üzerinden gerçekleştirilmelidir.
MERSİS, ticari sicil süreçlerinin gerçekleştirilmesi ve
ticari sicil verilerinin elektronik olarak düzenli bir şekilde saklanması için
kullanılan bir merkezi bilgi sistemidir. Aktif olarak iş yapan tüzel kişilere
kuruluşa mahsus bir numara verilmektedir. MERSİS üzerinden yeni şirketlerin
çevrimiçi kurulması mümkün olup hâlihazırda kurulu şirketler ise kayıtlarının
aktarımı sonrasında bu sistem üzerinden faaliyet gösterebilmektedir.
d. Şirket belgelerinin düzenlenmesi ve noter tasdiki
İlgili Ticaret Sicil Müdürlüğü’ne sicil başvurusunda
bulunmak için gereken belgeler aşağıdaki gibidir:
Noter tasdikli ana sözleşme (dört nüsha, bir asıl)
Yabancı ortağın gerçek kişi olması halinde gereken belgeler
aşağıdaki gibidir:
o Her bir gerçek kişi hissedarın pasaportundan ikişer nüsha
Yabancı ortağın tüzel kişi olması halinde gereken belgeler
aşağıdaki gibidir:
o Ortak olarak kaydedilen tüzel kişinin yatırımcının
ülkesindeki ilgili makam tarafından düzenlenen faaliyet belgesi. Faaliyet
belgesi şirketin mevcut durumu ve imza yetkilileri hakkında bilgi içermelidir.
o Tüzel kişi olan hissedarın/hissedarların kuruluş için
onayını gösteren yetkili kurumsal merci kararı/kararları; şirketin kuruluşunda
herhangi bir özel koşul bulunacaksa (şirket adı, faaliyet alanı, vb.) açıklık
getirilmesi açısından bunlar kararda belirtilmelidir.
o Bir tüzel kişinin kurulacak şirketin yönetim kurulu üyesi
olarak görevlendirilecek olması durumunda, tüzel kişi adına hareket edecek
gerçek kişinin adı ve tüzel kişi yönetim kurulunun görevlendirmesi açıklık
getirilmesi açısından aynı veya farklı bir kararda belirtilmelidir.
o Sürecin vekâleten takip edilecek olması durumunda
başvuruyu yetkili Ticaret Sicil Müdürlüğü ve diğer resmi yetkililer huzurunda
(gerektiğinde) takip edecek olan vekillere yetki sağlayan vekâletnamenin noter
tasdikli bir nüshası.
Noter tasdikli imza beyannameleri (iki nüsha)
Şirket müdürlerinin noter tasdikli nüfus cüzdanı (bir nüsha)
Yukarıdaki ilk madde haricinde Türkiye dışında düzenlenecek
ve imzalanacak tüm gerekli belgelerin noter tasdikli ve apostilli olması veya
düzenlendikleri Türk konsolosluğunca onaylanması gerekmektedir. Düzenlenen,
noter tasdiki yapılan ve apostillenen asıl belgelerin resmi tercümeleri
gerçekleştirilmeli ve Türkiye'de bir noter tarafından tasdiklenmelidir.
e. Potansiyel vergi numarasının alınması
Şirket, Türk vatandaşı olmayan hissedarlar ve şirketin Türk
vatandaşı olmayan yönetim kurulu üyeleri için ilgili vergi dairesinden bir
potansiyel vergi numarası alınmalıdır. Bu potansiyel vergi numarası, kurulacak
şirketin sermayesinin yatırılacağı banka hesabının açılması için gereklidir.
Vergi dairesi tarafından istenen belgeler aşağıdaki gibidir:
Tescil talep dilekçesi
Noter tasdikli ana sözleşme (bir asıl)
Şirketin kayıtlı adresini gösteren kira sözleşmesinin
nüshası
Sürecin vekâleten takip edilecek olması durumunda bir vergi
numarasının veya potansiyel vergi numarasının alınması için vergi dairesinde
şirket adına hareket etme yetkisini özel olarak gösteren bir vekâletname
düzenlenmelidir
f. Sermayenin belirli bir yüzdesinin Rekabet Kurumu’nun
hesabına yatırılması
Sermayenin % 0,04'ünün Rekabet Kurumu’nun Türkiye
Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) ya da bir kamu bankasındaki hesabına
yatırıldığını gösteren (Halk Bankası, Ankara kurumsal şubesinden alınan) banka
dekontunun aslı veya şirket sermayesinin % 0,04'üne eşit bir miktarın Rekabet Kurumu
hesabına (hesap no: 80000011- IBAN no: TR40 0001 2009 4520 0080 0000 11)
yatırıldığını gösteren imzalı ve “tahsil edildi” damgalı EFT dekontu.
g. Kuruluş sermayesinin en az % 25'inin bir bankaya
yatırılması ve bunun belgelenmesi
Taahhüt edilen sermayenin % 25'i yeni şirket tescili
öncesinde, kalan % 75'i ise iki yıl içinde ödenmelidir. Alternatif olarak
sermaye, tescil öncesinde tümüyle ödenebilir.
h. Ticaret Sicil Müdürlüğü’ne tescil başvurusu yapılması
Aşağıdaki belgelerin temin edilmesini takiben kurucular
tescil başvurusunda bulunabilir:
Tescil talep dilekçesi
Kuruluş bildirim formunun dört nüshası
Noter tasdikli ana sözleşmenin dört nüshası (bir asıl)
Rekabet Kurumu’na ait banka hesabına yapılan ödeme ile
ilgili banka teminat makbuzu (şirket hisse sermayesinin % 0,04'ü)
Limited şirketin kurucularını temsil etmeye yetkili her bir
şahıs için imza beyannamelerinin iki nüshası
Kuruluş beyannamesi (bir asıl)
Ticaret Odası tescil formu (iki farklı ortak türü için iki
farklı form: gerçek kişi ortak veya tüzel kişi ortak)
Söz konusu görevin kabulünü belirten yönetim kurulunun ortak
olmayan üyelerinin yazılı beyanı
Ödenmiş asgari sermaye mevduatına ilişkin banka dekontu
(taahhüt edilen sermayenin en az % 25'i). Herhangi bir ayni sermaye katkısı
olması durumunda:
o Ayni sermaye hakkındaki uzman raporu
o Söz konusu ayni sermaye üzerinde hiçbir takyidat
olmadığını gösteren ilgili sicil beyanı
o Ayni sermaye hakkında ilgili dairelere şerhlerin
yapıldığını gösteren belge
o Şirket kuruluşu hakkında kurucular, diğer kişiler ve
şirket arasındaki yazılı anlaşmalar
Sicil aşamasının Ticaret Sicil Müdürlüğü’nde tamamlanmasının
ardından Ticaret Sicil Müdürlüğü ilgili vergi dairesi ve Sosyal Güvenlik
Kurumu’na şirketin kuruluşu hakkında re'sen bildirimde bulunur. Ticaret Sicil
Müdürlüğü, şirketin kuruluş bilgisinin şirket tescilinden itibaren yaklaşık 10
gün içinde Ticaret Sicil Gazetesi’nde duyurulmasını sağlar. Ticaret Sicil Müdürlüğü
yerel vergi dairesini bilgilendirdikten kısa süre sonra yerel vergi dairesinden
bir vergi levhası alınmalıdır.
İlgili Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan şirket için bir sosyal
güvenlik numarası alınmalıdır. Çalışanlar için şirketin Sosyal Güvenlik
Kurumu’na tescilini takiben ayrı bir başvuruda bulunulmalıdır.
i. Yasal defterlerin notere tasdikletilmesi
Şirket kurucularının, Ticaret Sicil Müdürlüğü’ne şirketi
tescil ettirdikleri gün yasal defterlerini tasdik ettirmeleri gerekmektedir.
Noterin, ticari defter tasdikini vergi dairesine bildirmesi gerekmektedir.
Yevmiye defteri
Defter-i kebir
Muhasebe envanteri
Hisse defteri
Yönetim toplantısı tutanak defteri
Genel kurul toplantı tutanak defteri
j. Ticaret Sicil Müdürlüğü’nün şirket kuruluş bildirisinin
vergi dairesinden takip edilmesi
Ticaret Sicil Müdürlüğü, şirket kuruluşunu vergi dairesi ve
Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirir. İlgili vergi memuru tespit tutanağı
hazırlamak üzere şirket merkezini ziyaret eder. Tespit tutanağında en az bir
yetkilinin imzası bulunmalıdır. Ticaret Sicil Müdürlüğü şirketin vergi
numarasını içeren şirket kuruluş belgesini vergi dairesine gönderir.
İmza sirkülerinin düzenlenmesi: Şirketin Ticaret Sicil
Müdürlüğü’nde tescil edilmesinin ardından şirketin imza yetkilileri imza
sirkülerini düzenlemelidir.
Şube
Hissedar yoktur
Bağımsız bir tüzel kişi değildir. Süresi ana şirketin
süresiyle sınırlıdır
Sermaye koşulu bulunmamaktadır; ancak şube faaliyetleri için
bir bütçe ayrılması makul olacaktır
Şube, sadece ana şirket ile aynı amaçlar için kurulabilir
Şube kârının ana şirkete iade edilmesine izin verilir.
Merkeze aktarılan şube kârı % 15 oranında temettü stopaj vergisine tabidir. Bu
vergi, Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları uyarınca düşürülebilir
Ticaret Sicil Müdürlüğü’ne kaydolma
Bir şubenin tescili için, ilgili Ticaret Sicil Müdürlüğü’ne
aşağıdaki belgelerle birlikte bir dilekçe gönderilmelidir:
Dilekçe (şirket kaşesinin altında bir imza yetkilisi veya
vekilinin imzası bulunmalıdır; vekil tarafından imzalanması halinde vekâletnamenin
aslı veya noter nüshası da dilekçeye eklenmelidir)
Ana şirketin yetkili makamının şube açma kararı
Ana şirketin ana sözleşmesinin tasdikli aslı
Ana şirketin faaliyet belgesi veya ana şirketin sicili ve
mevcut durumunu gösteren herhangi bir eşdeğer belge
Ana şirket tarafından mukim temsilcisi lehine tam temsil ve
ilzam yetkisinin verildiğini gösteren vekâletname
Kuruluş beyanının beş nüshası (ilgili alanlar yetkili şahıs
tarafından doldurulmalı ve imzalanmalıdır)
Türkiye'deki temsilciyi belirten vekâletnamenin iki nüshası
Şube temsilcisinin Türk vatandaşı olması durumunda nüfus
cüzdanının noter tasdikli nüshası. Aksi halde yetkili temsilci pasaportunun
noter tasdikli Türkçe tercümesi
Şube temsilcisinin şube adı altındaki imza beyannamelerinin
iki nüshası
Bir taahhüt mektubu (yetkili şahıs tarafından imzalı)
Ticaret Sicil Müdürlüğü’nden alınacak bir Ticaret Müdürlüğü
Beyan Formu (şube temsilcilerinin fotoğraflarını içeren)
Türkiye dışında düzenlenecek ve imzalanacak tüm gerekli
belgelerin noter tasdikli ve apostilli olması veya düzenlendikleri Türk
konsolosluğunca onaylanması gerekmektedir. Düzenlenen, noter tasdiki yapılan ve
apostillenen asıl belgelerin resmi tercümeleri gerçekleştirilmeli ve Türkiye'de
bir noter tarafından tasdiklenmelidir.
İrtibat Bürosu
Ana faaliyeti, piyasa araştırmaları ve fizibilite
çalışmalarının yürütülmesi ve Türkiye piyasasında şirket adına yatırım
fırsatlarının izlenmesidir
Herhangi bir ticari faaliyet gerçekleştirilmesine izin
verilmez
Ekonomi Bakanlığı, Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel
Müdürlüğü’nden izin alınması gereklidir
İzin için en az bir yıldır faaliyette bulunma koşulu
aranabilir
İlk izin üç yıl için düzenlenir ve ana şirketin son üç
yıldaki faaliyetleri ve gelecek planlarına bağlı olarak uzatılabilir
Para ve sermaye piyasaları, sigortacılık, vb. gibi özel
mevzuata tabi sektörlerde faaliyet gösterecek irtibat bürolarının kurulması
için uluslararası yatırımcı başvuruları ilgili makamlar tarafından
değerlendirilir
Ekonomi Bakanlığı’ndan izin
Türkiye'de bir irtibat bürosunun kurulması için Ekonomi
Bakanlığı’nın gerekli gördüğü belgeler aşağıdaki gibidir:
Başvuru formu
İrtibat bürosunun faaliyet alanını gösteren taahhüt mektubu,
irtibat bürosunun ticari faaliyet göstermeyeceğine ilişkin yazılı beyanname ve
mektubu imzalayan ana şirket yetkilisinin yetki belgesi
Ana şirketin faaliyet belgesi
Ana şirketin faaliyet raporu veya bilançosu ve gelir tablosu
İrtibat bürosunun faaliyetlerini gerçekleştirmek için
görevlendirilen şahsın/şahısların adına düzenlenen faaliyet belgesi
İrtibat bürosunun kuruluş işlemlerinin başka bir şahıs
tarafından gerçekleştirecek olması durumunda vekâletname
Türkiye dışında düzenlenecek ve imzalanacak tüm gerekli
belgelerin noter tasdikli ve apostilli olması veya düzenlendikleri Türk
konsolosluğunca onaylanması gerekmektedir. Düzenlenen, noter tasdiki yapılan ve
apostillenen asıl belgelerin resmi tercümeleri gerçekleştirilmeli ve Türkiye'de
bir noter tarafından tasdiklenmelidir.
