Yıllık İzin Kullanımı
Çalışanlar yıllık izinlerini 1 yıllık çalışmalarının
sonucunda hak ederler. Hak edilen izinler, hak edildiği günden ileriye doğru
hesaplanır. Örneğin işe 01.08.2015 tarihinde giren bir personel ilk iznini
01.08.2016 tarihinde, 01.08.2017 tarihine kadar olan hizmet yılı için hak etmiş
olmaktadır.
Bazen personeller henüz izin hak edişi olmadan, yılını
doldurduktan sonra hak edeceği izinlerinden avans olarak kullanabilmek için
işverenine başvurabilmektedir. 4857 Sayılı İş Kanunu’nda da belirtildiği gibi
işçiler “her hizmet yılına karşılık, yıllık iznini gelecek hizmet yılı içinde
kullanır”. Bu kanun maddesinden de anlaşılacağı üzere işçi yıllık iznini ancak
hak ettikten sonra kullanmalıdır. Avans izin uygulamasına kanunda yer
verilmemiştir. Ancak uygulamada bazı işverenler inisiyatif kullanarak
personellerine bu izni kullandırmaktadır. Bu işçi lehine bir durum olarak
yorumlanabileceği için kanunda yer verilmese bile geçerli kabul edilecektir.
Ancak avans izin kullanan personel iznini hak etmeden işten ayrıldığı veya
çıkarıldığı durumda kullanılan bu yıllık izinlerin ne olacağı konusu
belirsizlik yaratmaktadır.
Eksiye düşen izin bakiyesinin çıkışta personelden kesilmesi
kanunen doğru bir uygulama değildir. Hak etmeden izin kullanan işçiye bu hakkı
sağlayan işverenin kendi takdiri olarak değerlendirilmekte, izinlerin kesilmesi
konusu ortada bir hak ediş olmadığı için geçerli kabul edilmemektedir. Diğer
bir taraftan, personel de işten çıkarken hak etmediği izinlerinin ücretini işverenden
talep edememektedir.
Bazı firmalar avans yıllık izin talep eden personele iznini
hak etmeden işten ayrılması halinde izin tutarının son ücreti üzerinden mahsup
edileceğini kabul ettiğine dair bir yazı imzalatarak bu izni kullandırmaktadır.
Fakat bu belge de yasal olarak geçersiz sayılabilmektedir.
İşçi kendi istese bile yıllık izninden vazgeçemez
İşçiler, çalışırken kullanmadıkları izin parasını alamaz. İşçi, patronuna “Ben bu sene izin yapmayayım, parasını ödeyin” diyemez. İşçiler, kendileri istese bile yıllık izin hakkından feragat edemez. İşten ayrıldıktan sonra ise izin parasını alabilmek için 5 yıl içinde işverenden istemesi gerekiyor.
Okullar tatile girerken, aileler yıllık izin için seçimleri
bekledi. Seçim dolayısıyla 24 Haziran’a denk gelen tur paketlerinin 4’te 3’ü
iptal edildi. Çalışanlar, seçimden sonra yıllık izinlerini kullanmaya
başlayacak. İş Kanunu, işçilerin izin hakkından feragat etmesini yasaklıyor. Bu
nedenle işçiler, işten ayrılmadan, kullanmadıkları yıllık izin günlerinin
parasını alamıyor. İşten ayrıldıktan sonra izin parasını alabilmek için 5 yıl
içinde işverenden istenmesi gerekiyor. İşveren ödemediği takdirde de 5 yıllık
sürede dava açılmalı. Beş yıllık zamanaşımı süresi dolduktan sonra izin parası
talep edilemiyor.
İşçilerin yıllık izin süreleri, o işyerindeki çalışma
süresine göre belirleniyor. Yıllık izne hak kazanabilmek için işçinin deneme
süresi dahil bir yıl çalışması gerekiyor.
İLK YILINDA AVANS İZİN KULLANILABİLİR
Bankalar, mağaza ve market zincirleri gibi çok şubeli
şirketlerin farklı işyerlerinde geçen hizmet süreleri, yıllık iznin hesabında
birleştiriliyor.
Bir işte 15 yıldan fazla çalışarak 26 gün izin hakkına sahip
olan işçi, o işten ayrılıp başka bir işe girdiğinde yeniden izne hak
kazanabilmek için yeni işyerinde bir yılı doldurmak zorunda. Bu kişi bir yılı
doldurduktan sonra beş yıl boyunca yılda 14 gün ücretli izin yapabilir.
Çalışmakta olduğu işyerinde kıdem tazminatını alarak
emekliye ayrılıp, aynı yerde çalışmaya devam edenler de bir yılı doldurmadan
izin kullanamaz. Ondan sonraki izin süreleri de kıdem tazminatını aldığı
tarihte yeni işe girmiş gibi hesaplanır.
İşveren, bir yıllık süre dolmadan işçisine, bir sonraki
yılın izninden mahsup edilmek üzere “avans” izin verebiliyor. Örneğin, işe 6 ay
önce başlayan işçiye bir hafta izin verip, gelecek yılın izninden mahsup
edebilir. Bu durumda işçi gelecek yıl bir hafta eksik izin kullanır.
10 GÜNLÜK BLOK İZİN
Kanuna göre, yıllık ücretli iznin işveren tarafından
bölünmesi yasak. İznin işverence sürekli bir şekilde verilmesi gerekiyor.
Ancak, tarafların anlaşması halinde izin süresi bölünerek kullanılabiliyor.
Örneğin, 20 gün yıllık izin hakkı bulunan işçi, bunun 10 gününü blok, kalan 10
gününü ise birer gün şeklinde bölerek kullanma hakkına sahip. Her durumda
işçinin yıllık izninin en az on günlük kısmını blok olarak kullanma hakkı
bulunuyor. İzinlerin bölümler halinde kullanılması konusunda anlaşılmış olması
halinde bile en az on günlük kısmın blok olarak kullandırılması gerekiyor.
İZNE ÇIKARKEN AVANS ALABİLİR
İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, izin
dönemine ilişkin ücretini işçinin izne başlamasından önce peşin ödemek veya
avans vermek zorunda. Normalde ücretini ay sonunda alan işçi, ayın 5’i ile
20’si arasında izne çıkacaksa, o sürenin ücretini avans veya peşin olarak
isteyebilir. İşverenin, işçi talep ettiği takdirde, izin günlerinin ücretini,
izne çıkmadan peşin olarak ödemesi gerekir.
18 YAŞ ALTI VE 50 YAŞ ÜSTÜNE 20 GÜN İZİN
18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük işçiler, çalışma
süreleri kaç yıl olursa olsun yıllık en az 20 gün izin hakkına sahip bulunuyor.
MEMURLAR 2 YIL İÇİNDE KULLANMALI
Devlet memurları, hizmet süresi 1-10 yıl arasında olanlarda
10 gün, 10 yılı aşanlarda ise 30 gün yıllık izin kullanabiliyor. Memurların
kullanılmayan izinleri en fazla bir yıl devrediyor. Cari yıl ve bir önceki yıl
hariç, önceki yıllara ait kullanılmayan izin hakları kayboluyor. Bu nedenle
memurların, hak ettikleri izinlerini en geç iki yıl içinde kullanmaları
gerekiyor.
SOSYAL MEDYA PAYLAŞIMI DELİL OLABİLİR
Kanuna göre, işçilerin yıllık izin döneminde başka bir işte
çalışmaları yasak. Eğer işveren, işçisinin yıllık izinde çalıştığını tespit
ederse, izin dönemi için ödediği ücreti isteme hakkına sahip bulunuyor.
İşverenler işçilerinin izinde başka işte çalıştığını, genellikle sosyal medyada
yaptığı paylaşımlardan öğreniyor. Bu fotoğrafları delil olarak kullanabiliyor.
İMZANIZ VARSA KANIT TOPLAYIN
Kimi işverenler, izin kullandırmadığı halde işçiden yıllık
iznini kullandığına dair yazı isteyebiliyor. İşini kaybetmemek için bu şekilde
bir belgeye imza atmak zorunda bırakılan işçinin, işten ayrıldığında izin
parası alabilmek için kanıt toplaması gerekir. İzinli gösterilen günlerde
fiilen çalıştığını kanıtlayan işçi dava açarak hakkını arayabilir.
MEMURA 30 GÜNE KADAR İZİN VAR
Hizmet süresi 1 yıldan 10 yıla kadar olanlar 20 gün
Hizmet süresi 10 yıldan fazla olanlar 30 gün
İŞÇİNİN İLK 5 YIL 14 GÜN İZNİ VAR
Yıllık izin hakkı, işyerindeki hizmet sürelerine göre şöyle:
Bir yıldan 5 yıla (dahil) kadar olanlara 14 gün
Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara 20 gün
On beş yıl ve daha fazla olanlara 26 gün
Madenler ve yeraltı işinde çalışana, ilave 4 gün
İZİN PARASI NET ÜCRETTEN HESAPLANIR
Kullanılmayan yıllık iznin parası, iş akdinin sona erdiği
tarihte ödenmek zorunda. İzin parası, brüt ücretten yüzde 14 sosyal güvenlik
primi, yüzde 1 işsizlik sigortası primi, gelir vergisi ve damga vergisi
düşüldükten sonra kalan net tutar üzerinden ödeniyor.
ÇOCUĞU ENGELLİ OLANA 10 GÜN EK İZİN
En az yüzde 70 oranında engelli çocuğu bulunan işçinin, bir
yıl içinde 10 güne kadar ilave “ücretli” izin kullanma hakkı bulunuyor. Bu izin
hakkını, çalışan anne babadan sadece biri kullanabilir.
İZNİN KULLANILMADIĞINI İŞVEREN İSPATLAMALI
Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin 2013/741 sayılı kararına
göre, yıllık izinlerin kullanıldığını ispat yükü işverene ait. İşverenin,
yıllık izinlerin kullandırıldığını, imzalı izin defteri veya eşdeğer bir belge
ile kanıtlaması gerekiyor.
HAFTA SONU TATİLİ İZİN GÜNÜNDEN SAYILAMAZ
Kanuna göre, yıllık ücretli iznin kullanımında, izin
süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin
süresinden sayılmıyor. Dolayısıyla pazartesi gününden başlayarak 5 gün izin
alan işçi, hafta sonu tatilini de ekleyerek fiilen daha uzun süreyle izin yapma
hakkına sahip.
ÖZEL SANDIK EMEKLİLERİ DE BAYRAM İKRAMİYESİ İSTİYOR
Türkiye’de 10 banka, 6 sigorta şirketi ile Türkiye Odalar ve
Borsalar Birliği (TOBB) çalışanları, kanunla kurulmuş özel sandıklardan emekli
aylığı alıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) emekli aylığı almakta olan
yaklaşık 12 milyon kişiye bin liralık bayram ikramiyesi ödenirken, söz konusu
12 özel sandıktan emekli aylığı alanlar kapsam dışı bırakıldı. Akbank
Emeklileri Derneği Başkanı Yıldız Tengiz, özel sandıklara mensup 150 bin emekli
bulunduğunu, bunların aileleriyle birlikte sayılarının 300 bine ulaştığını
belirtti. Tengiz, bin liralık bayram ikramiyesinin SGK’nın kasasından
çıkmadığını, Hazine’den ödendiğini vurgulayarak, “Hazine’ye, çalışma hayatımız
boyunca biz de vergi ödedik. Hazine’nin parasında bizim de hakkımız var.
Emekliler arasında ayrımcılık yapılmamalı, sandıklardan emekli olanlar da
Hazine’den yapılan bayram ikramiyesinden yararlandırılmalı”