Birçok eski bilinen temel mesleklerde bir değişiklik söz konusu olmasa bile; teknolojinin gelişimi, yaşam standartlarının yükselmesi, ortalama insan ömrünün uzaması, zamanla yeni gereksinmelerin ve gereklerin ortaya çıkması, yeni mesleklerin doğmasına, oluşmasına neden olmaktadırlar.
Bu yeni meslekleri şimdiden tahmin edebilmek,
belirleyebilmek, buna göre de yeni eğitim programları hazırlayıp devreye sokmak
ve yasal prosedürü geciktirmeden oluşturmak gerekir. Yeni meslekler için
öncelikle özel eğitim kurumlarında, deneme kursları düzenlenebilir,
Sertifika/Diploma verilebilir. Diğer taraftan; üniversitelere bağlı vakıfların
içinde kurulabilen ticari işletmelerde, açılan kurslar ile bu yeni meslek
eğitimleri uygulanabilir. Bir üniversite bilimsel olarak özerk olabilse, yeni
meslekler birer program olarak öncelikle meslek yüksek okullarında okutulur,
daha sonra başarı ve ilgi derecesine göre bölümlerde ders olarak verilebilir.
Bütün bu işlerin yapılabilmesi için öncelikle, olası yeni meslekleri
belirlemek, daha sonra da onların uygulama programlarını ve içeriklerini
hazırlamak gerekir. Bu konuda, eğitimde çağdaş model uygulayan ülkeler bile
artık klasik yapıdan uzaklaşmaktadırlar.
1) İmaj Mühendisliği: Bu meslek dalı yavaş yavaş yaşamımıza
da girmiştir. Bu meslek dalında gerek insanların kendilerinin, gerekse
çalıştıkları kurumların imajını değiştirmek, herkesin beğenisini kazanmak,
dolayısıyla kârlarını ve etkilerini artırmak ana amaçtır. Bu meslekte birçok
bilim dalı da devreye girmektedir. Örneğin; sosyoloji, psikoloji, antropoloji,
mühendislik teknikleri, sanatsal etkinlikler vb. Bugün bile birçok kurumun,
kişinin imagemaker diye adlandırılan imaj uzmanları vardır.
2) Yaşam Koordinatörlüğü (Yaşam Koç'u): Teknolojinin
gelişimi, boş zamanların artışı, çalışma sürelerinin kısalması, ortalama insan
ömrünün uzaması, insanların yaşamlarını değerlendirmede önemli etkenler
oluşturmaktadır. Bu mesleği uygulayacak kişilerin, insanların çalışma ve aile
yaşamı dışındaki zamanlarını, kişinin isteğine ve mali ve fiziksel gücüne göre
düzenlemeleri gerekecektir. İlgili isteklinin başvurusu üzerine, istenilen
verilerin ışığı altında (hobiler, zevkler vb.) arzulanan süreler için
programlar sunulacak, arzu edilirse bu programların gerçekleştirilmesine katkı
sağlanacaktır. Bu meslek dalında yetişeceklerin; çok iyi psikoloji, rehberlik,
güzel sanatlar, spor etkinlikleri, turistik bilgiler, teknolojik gelişmeler, güncel
değişmeler vb. konularında da bilgi sahibi olmaları gerekmektedir.
3) Sağlık Koordinatörlüğü (Sağlık Koç'u): Kişi ister
çalışsın, ister çalışmasın, sigortalı olsun olmasın, yaşamını bu tip bir sağlık
koordinatörüne bağlayabilecektir. O kişiler, sağlığınızla ilgili her konuda
sizin adınıza planlama yapacak, devreye sokacak ve sonucunu size göre
alacaktır. Böylece, kişiler sürekli olarak sağlık kontrollerinden
geçirilecekler, hastanelerde zaman kaybetmeyecekler, her iş bir programa göre
sizin adınıza yapılabilecektir. Sizin adınıza açılacak bir dosya, bir hesap
no'su, bir telefon, gerekirse bir faks, bir e-mail adresi tüm sağlık
sorunlarınızı çözmede katkı sağlayacaktır. Bu meslek dalında birçok bilim dalı
devreye girecektir. Tıp bilgisine, sigorta konularına, insan psikolojisine vb.
dallara egemen olmak gerekecektir. Böylece Sağlık Koordinatörlüğü bir uzmanlık
dalı olacaktır.
Temeli sağlık sigortacılığı olan bu meslekte daha fazla
aktivite, girişimcilik, katılımcılık gerekmektedir.
4) İstek Koordinatörlüğü (İstek Koç'u): Bu meslek dalının
çok geçerli olacağı varsayılmaktadır. Bu meslekte yetişecek kişiler, insanların
günlük ve genel yaşamlarında karşılaşabilecekleri her türlü yasal sorunu
çözebilecek bilgi ve deneyimde olacaklardır. Örneğin, bir kişi evindeki her
türlü aksaklığı, evinde gerekli olan veya olması gereken her çeşit malzemeyi
ilgiliye bildirecek ve çözümünü isteyebilecektir. Benzer şekilde, her türlü
bilet alımı vb. gibi her çeşit iş veya iş izlemeleri, bu koordinatörlükçe
yapılacak bir antlaşmanın maddelerine göre yürütülebilecektir.
5) Uluslararası Avukatlık: Dünya ülkelerinin, teknolojik
gelişimler ve uluslararası ticaret sonucu, globalleşme sürecinde birbirine
yaklaşması, ortak projeler üretmeleri, birlikte çalışmanın gereğinin yasal
yollardan gerçekleşmesi bu meslek dalını çok güncel yapmaktadır. Bu tip
donanımlı, bilgili, lisan bilen hukukçulara çok büyük gereksinme olacaktır.
6) Teknoloji Mühendisliği: Teknolojinin gelişimi, insanları
birçok konuda uzman olmaya yöneltmektedir. 21. yüzyıl bir bilgi çağı olacağı,
hemen hemen birçok eve, örneğin; kısa sürede "internet" bağlantılı
bilgisayar gireceğine göre, bütün bu tip devrelerin planlanması, kurulması,
çalıştırılması, gerektiğinde onarımı, tüm bu konuları bilen mühendisleri,
uzmanları gerektirecektir. Bilgisayar dışında da birçok elektronik temelli
aygıtlarda artık insan yaşamının ayrılmaz parçaları olmuşlardır. Akıllı ev'ler
gibi.
7) Eğlence Uzmanlığı: İnsan yaşamının standartlarının
yükselmesi, bazı kişilerin kısa sürede istedikleri maddi olanaklara (ev, araba,
vb.) sahip olmaları onları diğer alanlara yöneltmektedir. Bu alanlardan biri de
"Eğlence sektörü"dür. Bu sektör ülke ve ülkelerarası alanları
kapsayacaktır. Bu sektörü tanıtan ve yaşatan elemanlar çok aranılacaktır.
8) Malzeme Mühendisliği: İnsanlığın, teknolojinin geleceği,
yeni yeni malzemelerin bilimsel araştırmalarla ortaya çıkartılmasına bağlıdır.
Artık çok hafif, çok dayanıklı, tüm mekaniksel ve elektriksel nitelikleri çok
iyi olan üstün malzemeler istenmekte ve her gün daha mükemmelini bulmak için
çalışılmaktadır. Bu mühendisler örneğin, yarının mükemmel kağıt elbiselerinin
malzemesini de bulacaklardır. İleri seramik ve kompozit malzemelerin
gelişimiyle bu alanlarda yeni tip mühendisler ve uzmanlar ortaya çıkacaktır,
çok aranılacaklardır.
9) İnternet ve CD Gazeteciliği: 21. yüzyılın ilk çeyreği
içinde, çok büyük bir olasılıkla, insanlar görüntüleri TV'lerden, haber ve
makaleleri internet bağlantılı bilgisayar monitöründen izleyeceklerdir. Önemli
haberler, bilgiler, etkinlikler compact disk (CD)'lere yüklenip belki de isteğe
göre satılacaktır, gerekirse saklanabilecektir. Radyo, TV ve internet siteleri
program yapımcılığı daha da önem kazanacaktır. Bu işlemleri yapacak,
hazırlayacak uzmanlara çok büyük gereksinme duyulacaktır.
10) Yeni Bir Bilgisayar Mühendisliği: 21. yüzyılın
Bilgisayar Mühendisleri çağın en büyük buluşlarından biri olan İnternet
konusunda uzman olmak zorundadırlar. Bugün yaklaşık 300 milyon insanın
kullandığı internet bağlantılarıyla ülkeler, kurumlar, insanlar artık birbirine
çok yaklaşmışlardır. Bir bilgisayar mühendisinin, iyi bir sistem analisti, iyi
bir database uzmanı, iyi bir yazılımcı da olması gerekmektedir. Böyle
bilgisayar mühendisleri, geleceğinde en aranılan kişileri olacaklardır. Bu konularla
ilgili olarak; Web sayfası yöneticiliği, internet reklamcılığı, bilgi güvenliği
uzmanlığı vb. konularında yetişmiş yeni meslekler edinmiş insanlara da büyük
gereksinme duyulacaktır.
11) Yeni Bir Elektronik, Elektrik, Makine, Endüstri
Mühendisliği: Bir işletmede bir bütünü tamamlayan bu mühendislik dallarında
yetişenler, satış mühendisliği, servis mühendisliği, tanıtım mühendisliği,
proje mühendisliği, vardiya mühendisliği yanında artık, Kalite Güvence
Mühendisliği, Mekatronik Mühendisliği, Lojistik Uzmanlığı, AR-GE Mühendisliği
de yapmak zorundadırlar. Yeni teknolojiler, yeni gelişmeler, yeni standartlar
artık bunları da istemektedir. Artık mühendislik de yapı ve imaj
değiştirmiştir.
Ayrıca çok yakın bir zaman sürecinde, ülkemizde iletişim
(haberleşme) yazılımcılarının, elektrik-elektronik teknisyenlerinin çok daha
fazla aranılacağı bilinen bir gerçektir. Ülkemizde bugün bazı Araştırma
Merkezlerinde, bazı Üniversitelerimizde özellikle gen mühendisliği, bilişim,
bioteknoloji, ileri malzemeler, metroloji (ölçüm bilimi), mekatronik, uzay
teknolojileri, elektronik, kimya, çevre, yeni enerji sistemleri ve gıda gibi
konu ve alanlarda bilimsel araştırmalar yapılıyor. Mikroelektronik çok büyük
önem kazanıyor.
Yeni yüzyıl, yeni düşünceler, yeni teknolojiler ve aynı
zamanda yeni çağdaş kafadaki mühendislere gereksinme duymaktadır. Artık
yalnızca çok iyi bir bilgi altyapısı olan mühendisler gereksinmelere yanıt
vermemektedir. İyi bilgisayar kullanabilmek, iyi yabancı diller bilmek, ekip
çalışmasına yatkın olmak yetmemektedir. İyi lider olmak, iyi bir iletişimci
olmak, yönetici tekniklerini çok iyi bilmek gerekmektedir. Özetle
"girişimci ve yaratıcı mühendisler" aranılacaktır.
12) Tıp Mühendisliği Doktorluk: Gelecekte tıp bilimi,
eskiden olduğu gibi önemini koruyacak, şarlatan hekimlerin elinden kurtulup,
bilime yöneldiğinde birçok yeniliklere de imza atılacaktır.
Hastalıkların kaynağını araştıran genetikçiler, kansere
çözüm peşinde olan onkologlar, gittikçe ağırlaşan yaşam koşulları ve sürekli
stres altında yaşayan 21. yüzyılın insanlarına çözüm arayacak psikiyatristler
çok aranılan tıp adamları olacaklardır.
İnsanların, ebedi problemi "güzel olmak" isteği,
yeni teknolojiler ve yöntemlerle estetikçilere daha geniş uygulama alanları
açacaktır. Stresin yorduğu, şişmanlığın körüklediği kalp rahatsızlıklarını
giderecek kalp, damar cerrahlarının çalışmalarına yeni ufuklar, yeni teknikler
getirecektir. Belki de bir gün, yorulan kalbimizi alıp yerine yenisini
takabileceklerdir...
13) Gen Mühendisliği + Mikrobiyologluk: Çevre bilimlerinde,
kimyasal teknolojilerde, orman ve tarım ürünlerinin kullanılmasında ve
korunmasında "gen teknolojisi" dolayısıyla gen mühendislerine çok
büyük gereksinme duyulacaktır.
Bunun yanında mikrobiyologların da önemi artacaktır. Çünkü
toprağın yapısına uygun bitki türlerinin üretilmesi, denizlerin temizlenmesi,
birçok hastalığı onaracak ilaçların bulunup geliştirilmesi mikrobiyologlar
sayesinde olacaktır. Gen mühendisleri, bioteknoloji yardımıyla canlıların
niteliklerini değiştirebileceklerdir. Genetik değişiklikler yaparak yeni
bakteriler üreteceklerdir. Böylece örneğin, bu bakteriler denizlerdeki petrol
atıklarını yok edebileceklerdir. Gen mühendislerinin ürettikleri bu bakteriler
ve antikorlar ile örneğin birçok tarımsal hastalık önlenebiliyor. Bu
bioteknolojiyle AİDS ve kanser gibi hastalıklar da yok edilebilecektir. Sonuç
olarak, Gen Mühendisliği geleceğin en itibarlı mesleklerinden biri olacaktır.
14) Gıda Mühendisliği: Bioteknolojinin önem kazanması, dünya
nüfusunun hızla artması daha çok gıda gereksinmesini ortaya çıkarmıştır. Bu ise
gıda mühendisliğinin önemini arttırmıştır. Örneğin, hastalıklara karşı
dirençli, her tür koşulda yetişebilecek bitkileri geliştirmek, bioteknoloji
kullanacak gıda mühendislerinin görevi olacaktır.
Bugün, örneğin hiçbir koşulda, ortamda donmayan patates
üretilebilmektedir. Sağlıklı beslenme de gıda mühendisliğinin önemini
arttırmıştır. Belki de ileride insanlar çeşitli vitaminleri, mineralleri vb.
içeren hapları yemek niyetine alacaklardır. Genetiği değiştirilmiş organizmalı
(GDO'lu) ürünler sağlık bakımından çok dikkat edilmesi gereken maddeler
olacaklardır.
15) Enerji Mühendisliği: Dünyanın en büyük gereksinme
duyduğu madde: enerjidir. Enerjinin olmadığı bir endüstri, bir yaşam
düşünülemez.
Dünyanın enerji kaynaklarının bazıları sınırlıdır. Yeni ve
yenilenebilir enerji kaynaklarının bulunması gerekmektedir. Örneğin; Hidrojen
Enerjisi, Bioenerji ve belki de Uzay Enerjisi (Güneş Enerjisinin daha çok, daha
verimli kullanılabileceği yeni durumlar). Ayrıca Rüzgar Enerjisi, Kaya Gazı
Enerjisi de önem ve diğer kazanmışlardır.
Bu bilim alanlarında yeni tip Mühendislere ve Uzmanlara
gereksinme olacaktır.
16) Güvenlik Uzmanlığı: Yaşam standartlarının sürekli
yükselişi, yaşamı etkileyen değer yargılarının olumsuz değişmesi, buna paralel
sosyal dengesizliklerin artması, toplumlarda kendi güvenliğini kendin sağla
düşüncesini yaratmıştır. Bugünkü yaşamda polis ve jandarma gücü yetersiz
kalmaktadır. Şirketler, siteler ve bazı kişiler özel güvenlik birimleriyle
korunmaktadır. İleride, her bir mahalle veya sokak da ayrı güvenlik
birimleriyle korunacaktır.
Bu nedenlerle Güvenlik de bir bilim dalı olarak ortaya çıkıp
gelişecektir. Bunu gerçekleştirecekler de Güvenlik Mühendisleri ve Uzmanları
olacaklardır.
17) Öğretim Mühendisliği: Bugün Öğretim/Eğitim Kurumlarında
da yeni teknolojik gelişmelere paralel yeni teknikler ortaya çıkmaktadır.
Öğretimi kolaylaştırıcı, öğretileri benimsetici sistemlerde Bilgisayar en
önemli devre elemanıdır. Diz üstü bilgisayarların (Laptop) fiyatlarının ucuzlatılmasıyla,
ileride tüm dershanelerde öğrenciler, öğreticinin verdiği bilgileri (gerek
sözlü, gerek tahta üzerinde) önlerindeki bilgisayarın ekranında görebilecekler,
daha sonra da bu bilgileri tekrarlayabileceklerdir.
Bunun gibi daha birçok yeni teknikler üzerinde
çalışılmaktadır. Optimum çözüme, yani en ekonomik ve en teknik çözüme
ulaşıldığında, sistem kullanılabilir olacaktır.
Sonuç olarak, bu alanda da yeni bir meslek ortaya
çıkacaktır. Bu bir Öğretim Mühendisi/Uzmanı olacaktır.
17 milyon öğrencisi, 700.000 öğreticisi olan Türkiye'mizin
geleceği, çok iyi öğretmenler kadar, çok iyi eğitim olanaklarına da bağlıdır.
Bütün bunların yanında daha başka bazı meslekler de önem ve
değer kazanacaktır. Örneğin, sermaye piyasaları uzmanlığı, borsa yatırım
uzmanlığı, uluslararası sermaye piyasası uzmanlığı, fiyatlandırma uzmanlığı vb.
Bütün bunların yanında, insanlar varoldukça sorunlar da
bitmeyeceğine göre Hukuk adamlığı (yargıç, savcı, avukat), genel anlamıyla
doktorluk, mühendislik, iktisadi idari bilimler ile ilgili işletmecilik,
yöneticilik, uluslararası ilişkiler, pazarlamacılık 21. yüzyılda
geçerliliklerini koruyacaklardır ama kendilerini yenilemedikçe çağdışı
kalacaktırlar.
Kendimizi bugünden yarınlara hazırlamamız gerekmektedir. 21.
yüzyıl ona yürüyenlerin değil, donanımlı olarak koşanların çağı olacaktır.
Üniversiteler, çağdaş ülkelerde, topluma yön ve fikir veren
kuruluşlardır. Özgün düşünceler oralarda büyür, gelişir, bazen de filizlenir.
Fikri hür, vicdanı hür nesiller oralarda yetişir. Ama bugün üniversitelerimiz
öyle midir?
Diğer taraftan üniversitelerin üzerini karabulutlar gibi
kapatan YÖK, görevlerini tam anlamıyla yapmamaktadır. Çünkü öyle istenmektedir.
Başkaları da hep "o düzenin, o istemediğimiz düzenin" piyonları
olarak görev yapmışlardır, yapmaktadırlar. Bugün bir YÖK örneğin, ülkemizin
2000'li yılların ötesindeki "meslek gereksinmelerini" saptamış mıdır?
Geleceğin meslekleri üzerinde çalışmalar yapmış veya yaptırtmış mıdır? Ülkenin
hangi meslekteki gençlere ne oranda gereksinmeleri vardır diye hiç düşünmüş
müdür? Hiçbir çalışma yapmış mıdır?
Artık Türkiye, genç, çağdaş düşünceli yöneticiler ve
kurumlar istiyor. Hırsızlığın, hortumculuğun yerini dürüstlüğün, çalışkanlığın,
çağdaşlığın almasını istiyor. 21. yüzyılın yeni meslekleri, yeni atılımların da
habercisidir. Durmanın bile gerilemek anlamına geldiği bir dünyada yaşıyoruz.
Bizleri yeniçağa taşıyacak; yeni düşünceler, yeni eylemler,
yeni projelerdir.
İş dünyası inanılmaz bir hızla değişirken, iş gücüne olan talep de giderek yön değiştiriyor.
Dünya Ekonomi Forumu'nun yayınladığı "İşlerin
Geleceği" konulu rapora göre demografik değişimler ve teknolojideki
ilerleme sonucu 2020 yılında 5 milyon meslek yok olabilir; ve yine aynı rapora
göre bu mesleklerin büyük çoğunluğu beyaz yakalı ofis çalışanlarına ve yönetici
kadrolarına ait.
Dünyanın en büyük 15 ekonomisindeki 9 endüstri kolunda çalışmakta
olan 350'yi aşkın çalışan ve yöneticinin incelendiği rapor, özetleyecek olursak
ilerleyen yıllarda mesleklerin ne yönde değişeceğini öngörüyor. Yok olmaya yüz
tutacak mesleklerin yanı sıra, talebin de tavan yapacağı başka meslekler olacak
elbette. Gelecekte hangi mesleklere olan talep artacak veya aynı kalacak;
bakalım.
Veri analistlerine olan talep çok artacak.
Rapora göre veri analistliği 2020 yılında tüm endüstriler
için zorunlu hale gelecek. Çünkü yeni ve yıkıcı teknolojiler büyük bir hızla
veri üretiyor olacak ve haliyle bunca veriyi anlayıp doğru şekilde analiz etmek
de karmaşıklaşacak
2. Genel olarak bilgisayar ve matematik eksenli tüm mesleklere
olan talep büyüyecek.
Bilgisayar programcılığı, yazılım mühendisliği, veri
güvenliği uzmanlığı vb meslekler artarak talep görmeye devam edecek.
3.Mimar ve mühendislerin yeri sağlam.
Önümüzdeki 4 yıl içerisinde yetenekli mimarlık ve
mühendisliğe olan talepte de artış bekleniyor. Özellikle de biyokimya,
nanoteknoloji, robot ve malzeme mühendisliğine olan ihtiyaç fazlalaşacak.
2020 yılında neredeyse 2 milyon yeni "iş" icat
edilmiş olacak ve bunlar kesinlikle bilgisayar, matematik, mimarlık ve
mühendislik ana eksenlerinde yer alacak.
4.Nitelikli pazarlama ve satış uzmanlarına olan ihtiyaç da
artacak.
Teknolojik ilerlemeler sektörlerin işleyiş biçimini sarsmaya
devam ederken, endüstri kollarının müşteri ağları da genişleyecek ve haliyle
daha çok nitelikli satış personeli gerekecek. Örneğin mobilde içerik tüketimi
böyle inanılamaz bir hızla artmaktayken, mobil pazarlama hakkında bilgi sahibi
bir satışçı hemen hemen her sektörün ihtiyacı haline gelecek.
5.Değişim ve dönüşümü idare etme becerisine sahip üst düzey
yöneticilere ihtiyaç olacak.
Rapora göre bu yöneticiler özellikle medya, eğlence ve bilgi
teknolojileri alanlarında gerekecek.
6.Ticari ürün ve endüstri ürünleri tasarımcıları halen çok
popüler olacak.
Rapora göre 2020 yılında işverenlerin arayacağı en önemli
yeteneklerden biri yaratıcılık. Rutin ve monoton işler gitgide daha çok robot
tarafından yapılabiliyor olabilir ama yaratıcılık isteyen tüm işlerde (ki
"üretim" içeren hemen hemen bütün işler bu sınıfa giriyor) halen
insan beynine ihtiyaç var.
7.Çalışanların becerilerinin çağa ayak uyduracak biçimde
geliştirilebilmesi için insan kaynakları ve kurumsal gelişim uzmanları da
revaçta olacak.
Raporda görüşülen şirketlerin %65'i şimdiden çalışanlarının
becerilerini geliştirme konusuna yatırım yaptıklarını söylüyor. Yeni
yetenekleri işe almak bir opsiyon olsa da, şirketler mevcut çalışanlarını
geliştirme yoluna daha çok gidecek. Bu nedenle, gelişim uzmanları ve insan kaynaklarına
daha fazla iş düşecek.
8.İş dünyası her yeni teknolojiyle tanıştığında, yepyeni
yasal mevzuat ve düzenlemeler de beraberinde gelecek.
Özellikle devletle ilgili kurumlarda bu yeni mevzuatları
düzenleyecek personele daha çok ihtiyaç duyulmaya başlanacak. Şirketlerin hukuk
departmanları da buna paralel olarak genişleyecek.