Depresyon, melankoli kavramı altında ruhsal bozukluklar içerisinde en eski tanımlanan kavramlardan birisi olarak gelmiştir. MÖ 400 yıllarında depresyonun kara safra miktarının yükselmesiyle ilişkili olarak ortaya çıktığı yolundaki, depresyonun biyolojik olarak açıklanmasını Hipokrat ortaya koymuştur (Türkçapar, 2009). Depresyonda görülen şikayetler farklı biçimlerde karşımıza çıkabilir. Bunlar, rahatsızlık veren duygudurum, yaşama yönelik tutumlarda farklılaşma, depresyonla birlikte gelen gerçek olmayan fiziksel belirtiler olarak karşımıza çıkmaktadır (Beck, 1967). Depresyonun erkeklerde, kadınlara göre daha az görüldüğünü ortaya koyan araştırmalar vardır (Ustün, 1999; Weissman ve Klerman, 1977). Biyolojik olarak genetik ve hormonal cinsiyet farklılıkların bu durumu oluşturduğu görülebilir. Kadınlarda genetik çerçeveden baktığımızda premenstural dönem, doğum sonrası dönem ve menopoz döneminde ortaya çıkan hormonal değişiklikler, kadınları depresyona daha yatkın hâle getirmektedir. Ergenlik döneminden sonra kadınlardaki kadınsılık hormonu olan östrojen, progesteron ve bağlantılı diğer hormonlar depresyona yatkınlığı arttırmaktadır (Nolen-Hoeksema, 1990).
Depresyon, oluşum aşamaları, ilerleyişi ve tedavi bakımından oldukça karmaşık bir ruhsal bozukluktur. Depresyon yalnızca ruhsal çöküntüyle açıklanamaz. Depresyon derin bir üzüntü içeren duygudurum çerçevesinde, düşünme, konuşma ve hareketlerde yavaşlama, durgun olma, dikkatsizlik ve odaklanamama, isteksiz olma ve motivasyon kaybı, değersizlik, kendini suçlama, karamsar duygular ve düşünceler ile fizyolojik işlevsellikte yavaşlama gibi belirti kümesini içeren bir sendrom olarak tanımlanır (Şireli, 2016).
Depresyon temel özellikler olarak tanımlandığında:
- Duygudurumda spesifik değişikler olması: apati (çevreye ilgisizlik), yalnızlık ve üzgünlük
- Kişinin kendini suçlama ve kendini kınama ile ilişkilendirilecek olumsuz kendilik düşünceleri
- Regresif ve bireyin kendini cezalandırmaya yönelik istekleri: kaçınma, gizlenme ya da ölüm
- Vejetatif değişiklikler: uyku problemleri, libido kaybının yaşanması ve anoreksiya
- Aktivite seviyesinde farklılaşma: yetiyitimi, ajitasyon (Beck, 1967).
Başa çıkma önerileri:
- Depresyon daha çok geçmiş üzerine kuruludur. Geçmişte yaşanan olaylar üzerine düşünmek bizi içinde bulunduğumuz durumdan çıkarmaz. Önce şuana dönmeli ve etrafımızda neler olup bittiğine bakmalıyız. Daha sonra neler yapabileceğimizi gözden geçirebiliriz.
- Uyku düzenimize dikkat edebiliriz. Özellikle depresif süreçlerde çok ya da az uyuma gündeme gelmektedir. Günlük uyku ihtiyacımızı az ya da fazla bir biçimde karşılaşamaya çalışırsak mental olarak toparlanmamız daha zor olacaktır. Bu yüzden zorlansak da uyku düzenimizi elimizden geldiği kadar düzenli tutmaya çalışabiliriz.
- Özellikle depresif dönemlerde yeme davranışlarımız değişkenlik gösterir. Çok az yemek yeme ya da çok fazla yemek yiyerek duygudurumumuz üzerinde anlık etkiler yaratabiliriz. Bu kısa vadede kendimizi iyi hissettiren bir durum olsa da uzun vadede bize sağlıksız bir tablo getirebilir. Bu bağlamda yemek yeme davranışını normal sınırlar içerisinde tutmak ve düzenli bir yeme rutini oluşturmak önemlidir.
- Sosyal alanlardan ve rutinlerimizden kaçınma depresyonun sürmesini sağlayan diğer bir etmendir. İş hayatında yaşadığımız problemler yüzünden bu alanlardan uzaklaşmak depresyonu sürdürür. İhtiyacımız olan şey, her zaman yaptığımız şeyleri zorlanıyor olsak da eski rutinine kavuşturmaktır. Eğer hayatımız eski rutinine kavuşursa içinde bulunduğumuz duruma karşı daha sağlıklı değerlendirmeler yapabilir ve yeni kararlar alabiliriz.
- Egzersiz yapmak hem mental olarak hem de fiziksel olarak bize iyi gelecektir. Gün içerisinde kısa bir yürüyüş kendimizi ve düşüncelerimizi gözden geçirmemizi sağlar. Ayrıca fiziksel aktivasyonun getirdiği olumlu kazançlardan fiziksel ve mental olarak faydalanabiliriz.
- Gevşeme teknikleri ve meditasyon kullanarak içinde bulunduğumuz durumun ağırlığından uzaklaşabilir, durum hakkında sağlıklı değerlendirme yapabiliriz.
- Öz-bakım bu süreçte önemlidir. Daha önce kendimizi iyi hissettiğimiz bakım rutinlerini sürdürebiliriz. Özellikle spor yapmak ve kendimizi iyi hissedeceğimiz öz-bakım aktivitelerinde (makyaj, kişisel bakım, hijyen bakımı vb.) bulunmak depresyonla mücadele için önemli bir çözüm olabilir.
- İçinde bulunduğumuz durumu tek başımıza atlatmaya çalışmak ve duygularımızı kimseyle paylaşmamak durumu daha keskin ve sert yaşamamızı tetikleyebilir. Problemlerle baş etmek için çevremizden yardım isteyebilir ve durumu paylaşabiliriz.
Depresyonun sürmesini sağlayan bir diğer faktör içinde bulunduğumuz duruma yönelik herhangi bir eylemde bulunmamak ve sağlıklı bir şekilde durum tespiti yapamamakla bağlantılıdır. Tüm bu davranışlara rağmen kendinizi kötü hissediyor ve yardıma ihtiyaç duyuyorsanız bunu yöneticinizle paylaşabilirsiniz. Bu noktada uzman desteği ve psikoterapi, kendinizi anlamanızı sağlar ve ne istediğinize yönelik size katkıda bulunur. Geleceğe yönelik gördüğümüz umutsuz ve mutsuz tablonun gerçekliği kişi tarafından tekrar sağlıklı bir şekilde değerlendirilir ve potansiyel kaynaklar ortaya çıkartılır. Psikoterapi; depresyonu ortadan kaldırmayı amaçlar. Depresyonu oluşturan ana etmenleri fark etmeyi ve depresyonun nüks etmesini önlemeyi de hedefler.
Kaynakça
- Beck, A. T. (1967). Depression: Clinical, experimental, and theoretical aspects. New York: Harper and Row.
- Şireli, Ö., Soykan, A. A. (2016). Depresyonu olan ergenlerin anne-baba kabul-red algıları ve aile işlevleri açısından incelenmesi. Journal of Psychiatry, 17(5), 403-410.
- Türkçapar, H. (2009). Depresyon:Klinik uygulamalarda biliĢsel davranışçı terapi. Ankara: HYB.
- Nolen-Hoeksema, S. (1990). Sex differences in depression. Stanford, CA: Stanford University.
- Ustün, T. B. (1999). Cross-national epidemiology of depression and gender. The journal of gender-specific medicine: JGSM: the official journal of the Partnership for Women’s Health at Columbia, 3, 54-58
- Weissman, M. M., Klerman, G. L. (1977). Sex differences and the epidemiology of depression. Archives of general psychiatry,
